بررسی اثرات باقیمانده کودهای آلی (کمپوست، ورمی کمپوست، لجن فاضلاب) بر توزیع عناصر سنگین (کروم، کادمیوم، نیکل، سرب) خاک و گیاه برنج و برخی خصوصیات شیمیایی خاک

به منظور بررسی اثرات باقیمانده کودهای آلی مختلف (کمپوست، ورمی کمپوست، لجن فاضلاب) بر توزیع عناصر سنگین (کروم، کادمیم، نیکل و سرب) در خاک و گیاه برنج و برخی خصوصیات شیمیایی خاک، این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1390، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. عامل اصلی (کود) در 14 تیمار( شامل 20 و40 تن کمپوست در هکتار، 20 و 40 تن کمپوست غنی شده با کود شیمیایی، 20 و 40 تن ورمی کمپوست در هکتار، 20 و 40 تن ورمی کمپوست غنی شده با کود شیمیایی، 20 و 40 تن لجن فاضلاب در هکتار،20 و 40 تن لجن فاضلاب غنی شده با کود شیمیایی،کود شیمیایی (بر اساس آزمون خاک شامل 100 کیلوگرم اوره، 150 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار) و تیمار شاهد (بدون کود) در نظر گرفته شد. عامل فرعی نیز سالهای مصرف (شامل: y1: سال 1385 کود آلی مصرف گردید و در سالهای 86، 87، 88، 89 و 90 مصرف نگردید. : y2 سالهای 85 و 86 مصرف گردید و سالهای 87، 88 و 89 و 90مصرف نگردید.y3 : سالهای 85، 86 و 87 مصرف گردید و سالهای 88، 89 و90 مصرف نگردید). نتایج نشان داد که اثرات باقیمانده کودهای آلی مورد استفاده، میزان کربن آلی، نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب خاک را بطور معنی داری تحت تأثیر قرار داد و هم چنین اثر باقیمانده تیمارهای کودی در سه سال مصرف اثر معنی داری بیشتری بر میزان این چهار پارامتر در مقایسه با یک و دو سال مصرف نشان داد. بیشترین درصد کربن آلی خاک با سه سال مصرف تیمار کودی 40 تن لجن فاضلاب در هکتار غنی شده با کود شیمیایی، درصد نیتروژن کل خاک با سه سال مصرف تیمار کودی 40 تن لجن فاضلاب و 40 تن لجن فاضلاب غنی شده با کود شیمیایی در هکتار (21/0 درصد)، فسفر قابل جذب در تیمار 40 تن لجن فاضلاب در هکتار غنی شده با کود شیمیایی و پتاسیم قابل جذب خاک نیز در تیمار 40 تن کمپوست زباله شهری غنی شده با کود شیمیایی مشاهده شد. بین پارامترهای شیمیایی مورد مطالعه، بالاترین همبستگی مثبت و معنی دار بین فسفر و پتاسیم قابل جذب بدست آمد. اثرات باقیمانده تیمارهای کمپوست از بالاترین میزان سرب کل و قابل جذب و کادمیم قابل جذب تجمع یافته در خاک برخودار بود. تیمارهای لجن فاضلاب از بالاترین میزان کروم کل و قابل جذب، کادمیم کل و نیکل کل و قابل جذب برخودار بود که مقدار عناصر در اکثر موارد در تیمارهای لجن فاضلاب غنی شده با کود شیمیایی نسبت به کاربرد تیمار به صورت جداگانه بیشتر بود. در بررسی اثرات باقیمانده کودهای مصرفی، تعداد سال های مصرف در مورد کادمیم کل و قابل جذب، سرب کل و قابل جذب، کروم قابل جذب و نیکل قابل جذب تأثیر معنی داری نشان داد. بطوریکه در همه موارد میزان این عناصر در سه سال مصرف نسبت به یک سال مصرف بیشتر بود. هر چند در مورد کروم و نیکل کل، اثرات باقیمانده تیمارهای کودی با تعداد سال های مصرف متفاوت، بر مقدار این عناصر اختلاف معنی داری نشان نداد. اثرات باقیمانده تیمارهای کودی بر میزان جذب کروم در دانه و کادمیم در ریشه و دانه تأثیر معنی داری نشان نداد ولی در سایر موارد تیمارهای کودی بر میزان تجمع عناصر سنگین در قسمت های مختلف برنج اختلاف معنی داری نشان داد. در تیمارهای کودی کمپوست، سرب جذب شده بوسیله ریشه (11/11 میلی گرم در کیلوگرم)، اندام هوایی (86/4 میلی گرم در کیلوگرم) و دانه (34/3 میلی گرم در کیلوگرم) حداکثر بود و در تیمارهای کودی ورمی کمپوست، نیکل اندام هوایی و دانه حداکثر بود. در تیمارهای کودی لجن فاضلاب، کروم، نیکل و سرب جذب شده در ریشه، کروم و کادمیم موجود در اندام هوایی حداکثر بود. تیمار سال های مصرف در تمامی موارد به جزء کروم ریشه و دانه و کادمیم ریشه و دانه، بر میزان جذب عناصر سنگین معنی-دار شد. مقایسه سال های مصرف نشان داد که سال های مصرف (85، 86 و 87) با کاربرد سه ساله تیمارهای کودی علیرغم گذشت سه سال از زمان کاربرد، هم چنان بیشترین مقدار عناصر سنگین را در ریشه ، اندام هوایی و دانه به خود اختصاص داده است و سال های مصرف (85) با کاربرد یک ساله و با گذشت زمان پنج سال از زمان کاربرد کمترین میزان عناصر را به خود اختصاص داد. در بین فلزات سنگین خاک و اندامهای مختلف گیاه مورد بررسی، بالاترین ضریب همبستگی مثبت و معنی دار بین سرب کل و سرب قابل جذب با میزان (71/0+ =r) بدست آمد.